Manuel Facal co tórculo, no obradoiro

Ese neno que, no Carballo dos anos corenta, pintaba con xiz de cores nas beirarrúas e nas paredes, ese mozo que tivo a necesidade de voar lonxe para calmar a súa sede creadora, é hoxe o artista carballés máis internacional. Manuel Facal (gravador, escultor, pintor, artista integral…) estará esta tempada na capital bergantiñá impartindo un obradoiro de gravado no Fórum para as e os artistas locais. Aproveitamos para falar con el e para vixotar no obradoiro de gravado, entre papeis, tórculo, metal, augaforte e cores.

-Que importancia ten un obradoiro deste tipo para unha vila como Carballo?

-Para min, que poida existir esa posibilidade é un feito un tanto insólito. Eu nacín en Carballo e, para aprender a gravar, tiven que ir a Londres. En España, naquel momento, só se podía facer en Madrid, Sevilla e en Barcelona, en grandes capitais. Entón era impensable que nunha vila, como Carballo, puidese haber un obradoiro de gravado. Pasaron bastantes anos dende entón, e hoxe xa existen moitas máis posibilidades. Hai un centro de gravado, moi interesante, en Betanzos, e tamén a facultade de Belas Artes de Pontevedra.

-O obradoiro comezou o 19 de novembro. Que tal vai transcorrendo?

-Coido que moi ben. A xente vese interesada e creo que está contenta, aínda que habería que preguntarlle a eles. Teñen unha idade entre 30 e 40 anos aproximadamente. Case todos son pintores da zona de Carballo. Temos dous grupos, de oito e de seis persoas, e un terceiro que comezará ao redor do mes de xaneiro. A idea é que, unha vez rematado o obradoiro, siga aberto. Non todo o mundo pode montar na casa un obradoiro de gravado, por cuestión económica e de espazo. É importante que haxa un espazo ao que a xente poida acceder sen ter que montar un obradoiro de gravado na casa.

-Como ten estruturado o obradoiro de gravado?

-É puramente experimentación, como un feito moi libre, non suxeito a academicismo, senón procurando unha arte aberta.

-Que lle gustaría conseguir co seu alumnado?

-Darlle continuidade, que teña vida, que non sexa un feito illado e puntual, senón dinámico e cun proxecto de futuro. Que non sexa un cursiño do que non queda nada, senón que haxa posibilidade de que a xente siga traballando.

-Vostede estaría disposto a continuar?

-Eu non, eu só estou para inicialos. Refírome a que veña xente doutras latitudes a renovar e continuar este proxecto.

-Que lle pode achegar o gravado ás e aos artistas de Carballo?

-Hoxe en día a situación está economicamente moi frouxa pero, hai anos, había a posibilidade de vender moita obra de gravado. Non era moi custosa e era accesible a todos os mercados. Hoxe en día, con esta situación económica tan deficiente, é máis complicado.

-Como ve a situación artística de Galicia?

-Moi mal, porque baixou moito a demanda e o interese, fundamentalmente por fundacións, por concellos, por bancos, caixas e museos, que nos últimos anos estaban adquirindo moita obra. Pero agora con esta crise…

-E canto ao nivel da creación artística?

-Moita xente non pode pensar agora en perspectivas artísticas, en sobrevivir da arte. Iso corta a ilusión, e os proxectos de xente que lle gustaría dedicarse á arte.

Preparando o debuxo

-Porén, o feito de que se crearan institucións como o CGAC (o Centro Galego de Arte Contemporánea) ou a facultade de Belas Artes tivo un papel importante para formar creadores…

-Si, pero agora non hai saída para esa xente. Mesmo no ensino artístico é difícil atopar saída para estas persoas, porque hai limitación de prazas…

-Que importancia poden ter as artes plásticas para unha vila como Carballo?

-Tanto para unha vila como Carballo como para unha gran cidade, as artes plásticas son importantes para educar a sensibilidade. Para unha formación integral e humanística é imprescindible non só facer arte, senón ver e habituarse á arte. É, ademais, fundamental para a creación de liberdade, de comunidade.

-Vostede non ten residencia fixa en Carballo, pero dalgún modo segue sentindo como se vivira aquí…

-Estou bastante en contacto con Carballo. Tres ou catro meses do ano pásoos en Carballo.


-Como influíron Carballo e Bergantiños na súa obra artística?


-Nacín  nun contexto tan pobre como era o do Carballo dos anos corenta, na posguerra. Imaxínate o que era Carballo entón. Non existía ningún rastro de expectativas de algo que fora cultural. Iso obrigoume, como revulsivo, a procurar outras expectativas que non foran as de Carballo deses anos de posguerra, levoume a fuxir desa situación.

As placas de cinc na augaforte

-Onde atopou vostede esas ás?

-Viaxando, por Francia, Italia… Descobres que existe outro mundo máis ideal. Viaxar é fundamental. Eu, aos quince ou dezaseis anos, xa viaxei ao estranxeiro. Lembro de comprar en Francia música clásica, algo que aquí era insólito neses tempos.

-En que momento nace a inquedanza artística?

-De neno, na infancia.

-Xa cando era neno, aquí en Carballo, sentía esa necesidade?

-Si, sentía esa necesidade de procura, de apartarme desa mediocridade do ambiente. Comecei debuxando, nas beirarrúas, e nas paredes, con xiz de cores, cousas figurativas, que era o que podía pensar naquel momento.

-Que cre que vai quedar en vostede de carballés por moito que viaxe?

-As orixes, é irrenunciable e imposible de borrar, son marcas, xenética que está aí e que non a podes obviar.


-Algo xenético, incluso?

-Si, seguro…

-Como se manifesta na súa personalidade, na súa vida, a pegada de Bergantiños?


-De Bergantiños, son determinantes o mar, a costa, os prados da zona.

Sacando as placas de cinc da augaforte

-O mar ten, de feito, unha influencia en vostede á hora de crear…

-Si, moita. Naces nel e é algo que forma parte do teu contorno e de ti tamén, como persoa que forma parte desa paisaxe.


-A influencia do mar vese nas  dúas esculturas que fixo en anos recentes para Carballo, O Escalo e O Peixe?


-Si, esta clarísimo. Son elementos moi plásticos. Un peixe é algo moi plástico e moi simple á vez, un elemento fundamental en toda Galicia, para comer e para contemplar.

-Por que pensou no peixe para facer esas dúas esculturas?


-Non foi tanto pensar, senón algo moi inmediato, simple, sinxelo de realizar, que fose significativo e transparente, que non fose unha escultura pechada, senón aberta, para dar visibilidade, lixeireza e dinamismo.


-Nesas esculturas, vostede puxo a súa man de obra de maneira gratuíta. Tamén doou outras dúas obras: en 1988, unha pintura para a casa consistorial, e hai pouco, unha serigrafía para o Fórum. Por que esa xenerosidade?


-En primeiro lugar, para colaborar co concello, obviamente, dada a posibilidade que me abriron. E logo, para deixar claro que non había un interese económico.